Column voor online magazine Nadelunch.com, d.d. 7 februari 2014.
Online petities schieten als paddenstoelen uit de grond. Logisch, want gezamenlijk zeuren werkt verbroederend – bijvoorbeeld over vuurwerk of Zwarte Piet. Helaas kom ik steeds vaker tot de conclusie dat je door al die bomen van petities het bos niet meer ziet.
Vooropgesteld: het Europese burgerinitiatief, een van de verworvenheden van het Verdrag van Lissabon, is een goede stap in de richting om de democratische legitimiteit in Europa te vergroten. Ook in Nederland kun je, als je 40.000 steunbetuigingen weet te verzamelen, een bepaalde issue op de agenda van de Tweede Kamer zetten. Fijn voor actievoerders dat er dit soort afspraken bestaan, zeker nu ook digitale handtekeningen meetellen als steunbetuiging.
Toch moet me iets van het hart. De afgelopen tijd zie ik steeds vaker digitale petities voorbij komen op social media (met name Facebook), waar mensen steun vragen voor zaken waarbij ik me afvraag wat men ermee denkt te bereiken. Meestal ontspint zich onder de betreffende post een uitgebreide discussie over het vermeende nut (of het gebrek daaraan) van de handtekeningenactie. In veel gevallen worden deze acties opgestart vanuit een sterk eigenbelang: persoon X stoort zich aan (publieke) zaak Y, en besluit een kansje te wagen om via de landelijke politiek zijn ongemak aan te kaarten. Consumentisme pur sang: u vraagt, wij draaien. Althans, dat is het doel. De politiek is er toch om onze problemen op te lossen?
Wie een tijdje gaat grasduinen op de website petities.nl, komt allerlei vreemde voorstellen tegen. Wat me daarbij opvalt, is dat soms slecht lijkt nagedacht over de mogelijke gevolgen en impact van zo’n voorstel. Zo wordt momenteel het aftreden van minister Schippers van Volksgezondheid geëist (23.350 ondertekeningen), en ook minister Kamp van Economische Zaken moet, als het aan 1.896 ‘Groningers in opstand’ ligt, het veld ruimen. Dat zouden de politieke tegenstanders van zo’n minister vast maar al te graag willen, maar het lijkt me persoonlijk sterk dat een Kamermeerderheid op basis van een dergelijke petitie een motie van wantrouwen zal uitspreken tegen een van deze bewindspersonen. Laat staan wat hiervan de gevolgen zouden zijn voor de stabiliteit van de rest van het kabinet, en belangrijker, van Nederland. Zouden de ondertekenaars daar ook over hebben nagedacht, toen zij hun eigenbelang schriftelijk vastlegden?
Not in my backyard
Opvallend is dat veel petities pleiten voor zaken die feitelijke verregaande overheidsbemoeienis inhouden – bijvoorbeeld tegen Second Love, tegen Dokter Corrie – terwijl petities tegelijkertijd vaak worden ondersteund door argumenten als ‘eigen keuze’ en ‘burgerlijke vrijheid’. Zo pleitte ene Sem Evers vorig jaar dat ‘Stichting Brein moet stoppen’ vanwege censuur. Maar is het bannen van Second Love-reclames of Dokter Corrie dan geen censuur?
Andere petities betreffen overlast, bijvoorbeeld die van scooters of windmolens, terwijl ik er vrij zeker ben dat er minstens zoveel mensen zijn die juist pleiten vóór groene energie en brommers in de binnenstad (want hé, burgerlijke vrijheid, ik bepaal toch zelf wel hoe ik naar mijn werk rijd!). Het doet me sterk denken aan het NIMBY-effect. De website voor petities lijkt vanuit dit opzicht weinig meer dan een digitale klaagmuur. Mensen hebben immers altijd wel wat te zeuren: op het kabinet, op de buren, op de te hoge zorgkosten, op de gebrekkige openingstijden van winkels in de avonduren of op het verdwijnen van de zondagsrust door toegenomen commercialisering.
Hiermee wil ik niet het hele fenomeen ‘petities’ onderuit schoppen. Want toegegeven, een aantal petities in de lijst stellen zaken aan de kaart die zeker het overwegen waard zijn, en de website waarop petities worden verzameld heeft een nobel streven: het petitierecht nieuw leven inblazen. Toch zou ik graag aan de duizenden indieners van dergelijke voorstellen willen vragen om af en toe iets beter na te denken voor men een dergelijk initiatief opstart. Op deze manier ontstaat een situatie waardoor je door de bomen het bos niet meer ziet. Ik bedoel, ik begrijp best dat liefhebbers van een vette hap graag willen dat de Febo op het Stadionplein blijft bestaan, maar is het aan de ‘minister’ om daarover te beslissen? En echt, ik ben het er totaal mee eens dat het levend villen van angorakonijnen moet stoppen, maar geldt dat niet voor veel meer misstanden in de grootschalige industrie?
Lieve petitieondertekenaars, ik waardeer jullie initiatieven. Maar jongens, op het moment dat ‘Zwarte Piet’ bovenaan de lijst met petities prijkt (331.586 ondertekenaars), en het petitierecht daarnaast vooral lijkt te worden gebruikt om tegen de regering aan te schoppen, vraag ik me af wat het daadwerkelijke nut er nog van is.
Goddank bestaat er op Facebook een fijne filter: ‘Hide all’.