In juli 2015 was ik als een van de weinige journalisten aanwezig bij de besloten MH17-herdenking in Nieuwegein, een jaar na de vliegramp waarbij 298 mensen omkwamen. Hieronder mijn verslag, dat de volgende dag werd gepubliceerd in de Volkskrant.
In een besloten setting herdachten de nabestaanden van MH17-slachtoffers vandaag hun geliefden, precies een jaar na de ramp. ‘Er waren veel twijfels, we moesten onmogelijke keuzes maken.’
‘Vliegen was de grote passie van mijn man, een droom die werkelijkheid werd.’ Zo begint Asmaa Aljuned haar verhaal over de Maleisische copiloot van vlucht MH17. Ze vertelt hoe ze haar echtgenoot smeekte te stoppen met zijn werk, toen in het voorjaar van 2014 het vliegtuig van Malaysia Airlines vlucht MH370 spoorloos verdween.
Ahmad Hakimi wilde er niets van weten. ‘Met bezwaard hart liet ik hem gaan. Hoe kon ik weten dat een paar maanden later mijn ergste nachtmerrie werkelijkheid zou worden?’
Bij binnenkomst lijkt de sfeer losser, luchtiger dan ruim een half jaar geleden. Mensen dragen sandalen, zomerse jurken, zonnebloemen. Er klinkt geroezemoes. Maar naarmate de bijna twee uur durende ceremonie vordert, wordt het zwaar drukkende verdriet steeds meer voelbaar.
Evert van Zijtveld, voorzitter van de stichting Vliegramp MH17, blikt terug op een ‘enorm zwaar jaar’. Zelf verloor hij twee kinderen en zijn schoonouders bij de ramp. ‘Er waren veel twijfels, we moesten onmogelijke keuzes maken.’
Maar naast verdriet is er ook hoop, benadrukt Zijtveld. Alle knuffels die in de weken na de ramp bij Schiphol zijn neergelegd, zijn samengebonden tot een grote ‘haag van medeleven’, die ‘de steun symboliseert die heel Nederland ons heeft gegeven’. Vanaf nu, zegt hij, wordt elk jaar een herdenking georganiseerd.
Daarna is het woord aan premier Rutte. De minister-president prijst de nabestaanden om hun ‘waardigheid’ in de nasleep van de ramp: de berging van de lichamen en wrakstukken, het onderzoek. ‘Er is bovenmenselijk veel gevraagd van uw geduld en vertrouwen. Ik wil u daar vanuit de grond van mijn hart voor bedanken.’
In tegenstelling tot de herdenkingsbijeenkomst in november vorig jaar is dit een ceremonie voor en door nabestaanden. Toespraken en persoonlijke gedichten worden afgewisseld met muziekoptredens. Zoals de door Anne Nederhoed met gitaar en zang uitgevoerde ‘Song for Brett’: How can you believe / when demons are walking the earth alive / and angels are being shot from the sky.
Terwijl pianospel klinkt, worden foto’s van de slachtoffers getoond. Het zijn vrolijke, ontspannen gezichten met glinsterende ogen. Echtparen, jonge stellen, kinderen. Familieportretten, trouwfoto’s. Een vrouw met een suikerspin, mannen in uniform. Elke foto is maar een paar seconden in beeld, en toch: het lijkt niet op te houden.
Dan volgen de namen. Eén voor één worden ze vanuit de coulissen voorgelezen door familieleden, tot het grote scherm vol staat met onleesbaar kleine woorden. Wanneer hun geliefde wordt genoemd, knippen familieleden en vrienden vanuit hun stoel een zaklampje aan. Als de lijst compleet is, dansen honderden lichtbundeltjes over het plafond.
Een minuut stilte volgt: het is dan iets voor half vier, ongeveer het moment dat de luchtverkeersleiding een jaar geleden het contact met MH17 verloor.
Schrijfster Marieke Poelmann, die vijf jaar geleden haar ouders verloor bij een vliegtuigcrash, sluit de bijeenkomst af met een verhaal van hoop. ‘Het doet zo veel pijn dat je denkt dat je breekt. Maar je breekt niet, je zit nu hier. Ik beloof jullie: het wordt beter.’
Hoe rauw de onmacht hier nog is, wordt duidelijk als de weduwe van de co-piloot haar toespraak beëindigt met de woorden waarvoor haar echtgenoot nooit de kans kreeg:
‘Goedenavond dames en heren, jongens en meisjes. Namens de gezagvoerder en het cabinepersoneel willen wij u wederom welkom heten aan boord van Malaysia Airlines Boeing 777 vlucht MH17. Het weer onderweg ziet er goed uit en we zullen binnen enkele ogenblikken de daling inzetten. Bedankt dat u met ons hebt willen vliegen. Wij wensen u een prettige dag.’
Ter plekke belde ik al even met de internetredactie, die daarover het volgende optikten.