‘Ze pikken onze huizen in!’ / ‘Waarheden’ over vluchtelingen ontleed

Dit artikel verscheen in de Volkskrant van 10 oktober 2015.

Hoe meer vluchtelingen Nederland binnenkomen, hoe meer er over ze wordt gepraat. Wat te denken van al die feiten en meningen? De belangrijkste kwesties in het asieldebat onder de loep.

MARJON BOLWIJN EN SUSANNE GEUZE

Ze mogen hier allemaal blijven

Dat lijkt misschien zo door de enorme aantallen die voortdurend rondgaan, maar het antwoord is nee. Asielzoekers uit veilige landen als Albanië en Kosovo zijn kansloos. Zij krijgen kort na aankomst van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) te horen dat zij niet in aanmerking komen voor asiel en moeten terugkeren naar hun land. De meeste asielmigranten komen momenteel uit Syrië, Eritrea, Irak en Afghanistan. Vooral de eerste twee groepen maken grote kans op een (voorlopige) verblijfsvergunning.

De asielzoeker krijgt in eerste instantie een verblijfsvergunning om hier voor een bepaalde tijd te wonen (meestal 5 jaar). Als die vergunning is verlopen, bekijkt de IND of de asielzoeker nog steeds bescherming nodig heeft. Als dit zo is, krijgt hij een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd en mag hij in principe de rest van zijn leven in Nederland blijven wonen.

Het lijkt wel of iedereen tegen asielzoekers is

Van Purmerend tot Oranje en van Zaandam tot Overberg: op veel plekken in Nederland zijn mensen boos of bezorgd vanwege de komst van asielzoekers. Moeten we ons zorgen maken? Tom Postmes, hoogleraar sociale psychologie die onderzoek deed naar massaprotesten, is voorzichtig. ‘De vraag hoe erg de protesten tegen asielzoekers zijn, is een reactie op nieuwsberichten over protesten en sentimenten onder de bevolking. Maar die berichten zijn lang niet altijd accuraat, zo blijkt uit historisch onderzoek naar eerdere protestgolven.’

Hij verwijst naar berichtgeving over de inspraakavond in Purmerend, dinsdagavond. ‘In De Telegraaf leek het alsof de bevolking vrij unaniem tegen de komst van het azc was. Maar in de berichtgeving van Trouw leek de verdeling ongeveer 50/50 te zijn. Weliswaar waren er luidruchtige tegenstanders, maar er waren evenveel voorstanders die aangaven oncomfortabel te zijn met het harde geluid. Het verzet lijkt toe te nemen – daar bericht iedereen over. Maar ik vraag me af: was het er niet veel eerder al? Misschien is het even groot als voorheen, maar hebben we er nu meer oog voor.’

Gevaarlijk hoe Wilders mensen ophitst

PVV-leider Geert Wilders laat zich graag zien op plekken waar weerstand is tegen vluchtelingen, zoals vorige week in Almere en Purmerend. Hij flyert zich een lieve lust en op Twitter roept hij met de hashtag #kominverzet op tot protest. Het legt hem in de peilingen geen windeieren. Collega-politici wijzen op het gevaar van zijn uitlatingen.

Hoogleraar sociale psychologie Tom Postmes: ‘Uit onderzoek blijkt dat zulke uitlatingen een stuwend effect kunnen hebben op protest. Het is verstandig om, als je oproept tot protest, aan te geven waar de grens ligt. Zomaar wat roepen is onverantwoord. Onlangs zei een VVD’er dat hij goed begrijpt dat er enorme onrust ontstaat als Volkert van der G. wordt vrijgelaten. Dat is riskant, want zulke uitspraken legitimeren onrust en zijn soms de opmaat voor agressief gedrag of rellen.’

Hoe voorkom je dan dat verzet escaleert? Postmes: ‘Een groot deel van de demonstranten is weliswaar boos of verontwaardigd, maar heeft niets kwaads in de zin. Die mensen willen legitieme dingen. Je moet in dialoog blijven dus, en de bestaande zorgen erkennen. Ook transparantie in besluitvorming en communicatie is van groot belang. Als er pats-boem beslissingen worden genomen, draagt dat niet bij aan het creëren van draagvlak.’

Waarom spreekt Rutte zich niet zo duidelijk uit als Merkel?

Dat past om te beginnen niet in Ruttes leiderschapsstijl. Hij geeft graag vertrouwen aan zijn bewindslieden, vindt dat staatssecretaris Dijkhoff het uitstekend doet en loopt hem dus niet graag in de weg. Belangrijker nog is dat Rutte aan het hoofd staat van een coalitie die het intrinsiek volstrekt oneens is over aard en aanpak van deze asielcrisis.

De PvdA ziet het als een grote morele plicht voor een welvarend land om mensen uit oorlogsgebieden ruimhartig en gastvrij te ontvangen. De VVD daarentegen – in de nek gehijgd door Wilders’ PVV – is er eigenlijk wel klaar mee en vindt dat ‘de grens is bereikt’. Als dat niet snel via de EU geregeld kan worden, dan desnoods maar op nationaal niveau. Scherpe grenscontroles, verlaging van de asielzoekersuitkeringen, mensen terug sturen naar Turkije, overal wordt in de VVD over nagedacht.

Lees het volledige artikel via Blendle.