Hoe kies je je eigen weg zonder te breken met familie?

Co-productie voor Volkskrant Magazine met Angela Wals. Foto’s: Cigdem Yuksel

Op kamers gaan als je gaat studeren, naar de toneelschool gaan, je dochter vrij opvoeden. Het lijken simpele beslissingen. Maar voor veel Turkse en Marokkaanse Nederlanders gaan dit soort vanzelfsprekende keuzen gepaard met grote familieruzies.

Fotograaf Cigdem Yüksel (26) en schrijfster en actrice Nazmiye Oral (45) zijn vriendinnen. Ze vonden elkaar in de vraag hoe je je ontworstelt aan regels en tradities en tegelijk weigert de band met je familie op te geven. Het was een onderwerp dat veel weerklank vond bij leden uit de traditionele moslimgemeenschap en hun vrijgevochten zonen en dochters. Yüksel maakte van hen een serie portretfoto’s en Oral maakte een voorstelling over en mét haar moeder. Net als de geportretteerden stonden Yüksel en Oral ooit voor een dilemma: kies ik voor mezelf of voor mijn ouders? En hoe voorkom ik dat ik me van mijn familie vervreemd?

Toen Semra Çelebi (34) op kamers ging, deed ze haar hoofddoek af. Haar dochter Sofia (bijna 1) mag zichzelf zijn.

‘Ik was niet zomaar een meisje met een hoofddoek: ik ken de religieuze teksten beter dan mijn ouders en trad vaak naar voren bij debatten over de islam. Maar tijdens een stage in Brussel ging ik twijfelen. Ik geloof niet dat de Koran ons verplicht een hoofddoek te dragen. Toen ik op mijn 27ste op kamers ging, deed ik hem af.

De eerste maanden zei ik niets tegen mijn ouders. Wanneer ik bij hen op bezoek ging, deed ik mijn hoofddoek weer om. Mijn vader was woest toen ik het uiteindelijk vertelde. Wat moet ik zeggen tegen de mensen, zei hij. De gemeenschap speelt een grote rol in het leven van mijn ouders. Ze schopten mij en mijn broers en zussen vroeger echt niet het bed uit voor het ochtendgebed. Maar ze verwachtten wél dat m’n broers naar het vrijdaggebed in de moskee gingen, waar het iedereen zou opvallen als ze wegbleven.

Na mijn bekentenis eisten mijn ouders dat ik weer thuis kwam wonen, maar dat weigerde ik. Het duurde dagen voor tot hen doordrong dat ik serieus was. Als je me niet accepteert, zei ik, kom ik nooit meer. Dat was voor mijn moeder het breekpunt: ze wilde me niet kwijtraken.

Mijn moeder trekt zich de laatste jaren minder aan van de druk van de gemeenschap. Schiet maar op, denkt ze nu, mijn kinderen leven hoe ze willen. En toen mijn vader kennismaakte met mijn schoonouders, schepte hij zelfs trots op over hoe zelfstandig ik ben. Terwijl we daar vroeger zó veel discussies over hebben gehad!

Mijn eigen dochter is vrij om te zijn wie ze is. Als ze in haar blote kont door de kamer kruipt, zegt mijn moeder: o, ayip, schaamte. Nee mam, zeg ik dan, geen schaamte, Sofia mag haar gang gaan.

Ik vind het fantastisch dat mijn moeder met deze foto publiekelijk laat zien dat ze achter me staat. Jonge mensen met een islamitische achtergrond staan vaak voor een dilemma: moeten ze de banden verbreken om vrij te zijn? Tegen hen wil ik zeggen: zo kan het ook.’

Lees het volledige artikel en bekijk de foto’s in het Volkskrant Magazine.